«حاج حسین زمانی» یکی از تعزیه‌خوان‌ها ی سنتی شهر قزوین است که هنر
تعزیه‌خوانی را
به شکل موروثی از پدربزرگ خود آموخته است.در ادامه
گفت‌و‌گوی همشهری را با وی می‌خوانید.
متن خبر در ادامه مطلب
-
چگونه و چند سال است که به تعزیه‌خوانی می‌پردازید؟
تعزیه‌خوانی در خانواده ما موروثی بوده وسابقه دیرینه دارد. پدربزرگ
من«حاج رحیم بک» پیر تعزیه ایران است. پدر من «حاج میرزا کرم زمانی» نیز
راه پدر را ادامه داد. به‌طور کلی تعزیه‌خوانی در خانواده ما نسل اندر نسل
ادامه داشته است. در حال حاضر ما 6 برادر هستیم که با خواهر‌زاده
وبرادر‌زاده‌ها حدود 40 نفر یک گروه منسجم برای تعزیه‌خوانی داریم. در دهه
نخست محرم برای ادای دین به شهید کربلا، عزاداری امام حسین (ع) را اجرا
می‌کنیم. همه ما هم تعزیه‌خوانی را از بچگی و با خواندن نقش‌هایی مانند نقش
حضرت رقیه و طفلان امام حسین(ع) شروع کرده‌ایم.
-
آیا تعزیه‌خوانی تنها به ایام محرم محدود می‌شود؟
تعزیه‌خوانی به معنای عزاداری و سوگواری است که یک بخشی از شبیه‌خوانی را
شامل می‌شود به همین دلیل بهتر است به‌جای تعزیه، شبیه‌خوانی بگوییم.
شبیه‌خوانی را می‌توان در 325 روز سال برگزار کرد. یعنی ما برای تمام
داستان‌های زندگی ائمه شبیه‌خوانی داریم که به دلیل از بین رفتن
شبیه‌خوان‌های قدیمی و نپرداختن به این هنر و نداشتن خواننده پس از آنها
شبیه‌خوانی مغفول مانده و تنها به تعزیه‌خوانی محدود شده است.
-
برای پذیرفتن افراددر گروه تعزیه‌خوانی خود شرایط خاصی قائل هستید؟
با توجه به این مسأله که تعزیه‌خوان به روایت داستان زندگی ائمه پرداخته و
در قالب نقش مقدس ائمه به تعزیه‌خوانی می پردازد، کسانی که به این وادی
وارد می‌شوند باید از نظر اخلاقی، اجتماعی افراد مورد قبولی باشند و طی
تحقیقات لازم درست بودن شخصیت آنها به اثبات برسد. واقعیت این است که هرکسی
را نمی‌توان به گروه راه داد چرا که اگر شخص صلاحیت لازم برای ایفای
نقش‌های مختلف تعزیه‌خوانی را نداشته باشد کار گروه زیر سؤال می رود و در
نتیجه تعزیه تأثیری که باید در مخاطب برجای نمی‌گذارد.
-
آیا در شهر برای نظارت بر چگونگی و کیفیت اجرای تعزیه‌ها انجمن خاصی وجود دارد؟
حدود 4 سال پیش انجمنی تأسیس شد ولی به دلیل ورود برخی افراد و رعایت نشدن
جایگاه افراد از طرف اعضای انجمن، آن‌طور که باید کارایی لازم را نداشته و
راکد مانده است. البته ما به حدود 336 نفر افراد فعال در حوزه تعزیه کارت
عضویت انجمن را داده‌ایم و قرار است به‌زودی نیزاعضای هیأت مدیره جدید
انتخاب شوند وبازنگری‌های لازم انجام شود.
-
تعزیه‌خوانی برای شما شغل دوم محسوب می‌شود؟
من و تمام افراد خانواده‌ام تعزیه امام حسین(ع) را برای نذری که از سال‌های
گذشته داشته‌ایم اجرا می‌کنیم. نه تنها تعزیه منبع درآمدی برای ما نیست
بلکه برای اجرای تعزیه‌های خود که هرساله در ایام محرم در 2 سالن الغدیر و
شهید بابایی اجرا می‌کنیم، هزینه‌هایی را هم می‌پردازیم. برای مثال در ایام
محرم تمام سالن شهید بابایی را موکت می‌کنیم، تاکنون حدود 100 میلیون
ابزار و اثاث مربوط به تعزیه‌خوانی از قبیل، چکمه رزمی، کمربند و حمایل،
شال، زره آهنی، نقاب، سپر وشمشیر را تهیه کرده‌ایم. اما هستند کسانی که
تعزیه را به‌عنوان شغل اختیار کرده و در طول سال به روستاها ومناطق مختلف
می روند و تعزیه اجرا می‌کنند.
-
چه شرایطی باید وجود داشته باشد تا اجرای یک تعزیه با کیفیت امکان‌پذیر شود؟
تعزیه خوب، مکان مناسب می‌خواهد، از طرف دیگر زمان و موقعیت اجرای تعزیه
باید درست انتخاب شود تا تعزیه در عین اجرای با کیفیت، مخاطبان مشتاق خود
را داشته باشد. کسانی هستند که در مکان نا مناسب تعزیه اجرا می‌کنند و به
دلیل مکان‌یابی نامناسب سد معبر کرده و مزاحم کار و زندگی اهالی محله
می‌شوند. برای حل این مشکل باید برای تعزیه‌خوانی مثل قدیم که تکیه‌هایی
مانند تکیه احمد نایب، تکیه ملاوردیخان و یا تکیه دولت وجود داشتند،
متولیان امور فرهنگی استان یک مکانی را در نظر بگیرند تا تعزیه‌خوان‌ها در
زمان مناسب در ایام مختلف سال به اجرای نمایش و بازگویی سیره وروش زندگی
ائمه (ع) در قالب شبیه‌خوانی بپردازند.
-
نحوه اجرای تعزیه‌ها طی سال‌های اخیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تعزیه‌خوان باید در کار خود خلوص داشته باشد و محتوای تعزیه راکه همان
قیام امام حسین(ع) است ، بر اساس نسخه‌های اصلی روایت کند. در حال حاضر
کسانی هستند که هر متن و شعری راکه مورد پسندشان واقع می‌شود در زمان
اجرای تعزیه بر زبان خود جاری می‌کنند. این مسأله به نظر من ربطی به روزآمد
شدن تعزیه ندارد و ضمن ایجاد تزلزل در استحکام بیان روایی تعزیه نوعی
تحریف در این هنر مقدس است. یک مشکل دیگر در اجرای تعزیه‌های امروزی، آهنگ
اشعار مورد استفاده در تعزیه است. ما کسانی را داریم که از آهنگ‌های ترکی
برای روایت داستان زندگی ائمه(ع) در تعزیه استفاده می‌کنند. در حالی که در
تعزیه باید از موسیقی اصیل ایرانی استفاده کرد و تعزیه در ردیف‌های موسیقی
سنتی اجرا شود. از نظر من استفاده از موسیقی و آهنگ‌های غیر‌ایرانی برای
این کار نوعی بدعت محسوب می‌شود. ولی می‌توان در زمینه صدا‌گذاری، ابزار،
لباس‌ها و امکانات خود را به شکل مناسب به‌روز کرد بدون این‌که محتوای کار
را تغییر داد. تعزیه یک هنر سنتی، آیینی ومذهبی است ونباید از حالت سنتی
خود خارج شود.
-
با توجه به این‌که قزوین
خاستگاه تعزیه در کشور است، آیا در اجرای روزهایی مانند روز قزوین از گروه
شما برای اجرای برنامه دعوت شده است؟
روز قزوین مشخصاً خیر ولی در بعضی همایش‌ها به مدت 10 دقیقه به ما فرصت
اجرای تعزیه داده‌اند. بنابراین ما باید تعزیه‌ای که در 3 ساعت اجرا
می‌کنیم را در 10 دقیقه خلاصه کنیم. واقعیت این است که به این هنر آن‌طور
که شایسته است بها داده نمی‌شود. در حال حاضر به دلیل نداشتن مدیریت و
بی‌توجهی به تعزیه نسخه‌های خطی قزوین به نام تعزیه شهرهایی مانند اراک، قم
وتهران مجدد چاپ شده و به ثبت می‌رسند. برای حفظ این هنر سنتی در قزوین
مسئولان باید به این مسأله رسیدگی کنند و از هنر تعزیه‌خوانی
وتعزیه‌خوان‌های شهر حمایت‌های لازم را به‌عمل آورند.
-
چه خاطره بیادماندنی از اجرای تعزیه طی سال‌های اخیر داشته‌اید؟
خاطره بسیار است ولی یکی از خاطرات شیرین من به قطع شدن برق در حین اجرای
تعزیه، در سال 86 مربوط است. در غروب یک روز پاییزی حدود نیم ساعت مانده به
پایان اجرا، برق قطع شد و صدای میکروفن ما نیز قطع شد. سالن تاریک بود و
ما نگران واکنش جمعیت بودیم. جمعیتی که شامل همه گروه‌های سنی می‌شدند. در
این شرایط اغلب بلوا می شود و هرج و مرج فضا را به‌هم می‌ریزد. در حالی که
در سالن شهید بابایی حاضران در سالن در سکوت مطلق تنها گوشی‌های خود را
روشن کرده و ما توانستیم بدون میکروفن اجرای تعزیه را به پایان برسانیم.
این عکس‌العمل مردم در حفظ نظم جلسه نشان از احترام و محبت آنها به ائمه
است. احترامی که به‌عنوان یک ظرفیت عظیم فرهنگی می‌تواند در تمام زمینه ها
مورد استفاده قرار بگیرد.